“ Üstün veya Özel yetenekli Çocuklar;
kapasitesi veya akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans
gösterdiği; alan ve konu uzmanları tarafından tanımlanan çocuklardır. (*)
Üstün veya özel yetenekli çocuklar, yeteneklerini geliştirmek için özel eğitim ve
faaliyetlere ihtiyaç duyan çocuklardır.
Okul öncesi dönemde, üstün veya özel yetenekli çocukların
özelliklerinden
yaklaşımlar geliştirebilme amacıyla, uygulama örneklerinden yola çıkarak, birlikte
inceleyelim.
Bu çocuklar, bir veya birden çok alanda üstün veya özel yeteneğe sahip olabilirler.
Takvim yaşlarının üzerinde bir gelişim düzeyi sergiler ve yaşıtlarına göre daha gelişmiş
oyunlarla ilgilenirler. Oyunlarını; sahip oldukları liderlik özelliğinin bir getirisi olarak;
kendileri kurmak isterler, kurdukları oyunlardan çabuk sıkılıp, yaşıtları oyuna daha yeni
adapte olmuşken, onlar farklı bir oyuna geçmek isterler. Bu ve benzeri istek ve özellikleri
nedeniyle, yaşıtları ile oluşturdukları oyun grupları içerisinde uzun süre barınamazlar ya
da uyumsuz olarak gözlemlenirler. Bu gibi nedenlerle, büyüklerle iletişim kurmada daha
istekli ve başarılıdırlar.
Meraklıdırlar ve sürekli sorular sorarlar. Daha çok, fen ve doğa olaylarına; hayvan
davranış, tepki ve özelliklerine; yırtıcı ve vahşi hayvanlara ve yaşam koşullarına; sayılara
ve sayı oyunlarına; kelimeler ve anlamlarına; sıvılar, kimyasal maddeler ve değişimlerine;
mekanik aletlere, bu aletlerin iç dizaynları, parçaları ve çalışma prensiplerine; karşı yoğun
ilgiye sahiptirler.
Gözlem güçleri yüksektir. Her an gözlem yaparlar.Gözlemledikleri ve ilgilerini
çeken bir olayı mutlaka denerler. Bu denemelerin sayısı, üstün veya özel yetenekli
çocuğun bilgileri beyninde kodlama şekline ve doyuma ulaşmasına göre artarak değişiklik
gösterir. Öğrenme amaçlı olan bu denemelerin sayısı artarak tekrara dönüşürken, üstün
veya özel yetenekli çocuk, tekrarladığı denemelerin hepsinde de, gözlemlediği ya da
algıladıklarıyla yetinmez ve kendinden, çevresinden bir şeyler katarak devam eder. Taa ki;
doyuma ulaşıncaya kadar…
Merak ettikleri konular üzerinde araştırmacı ve hırslıdırlar.Üstün veya özel
yetenekli çocuklar, deneyerek öğrenme ve model alma yoluyla öğrenmeyi seçtikleri için,
yakın çevresinde ya da tv de gördüğü bir davranış ya da olayı, ne kadar gerçek dışı olsa
da, mutlaka deneme ve sonuca ulaşma isteğindedirler, ısrarcıdırlar. Bu deneme
isteklerinin engellenmesi ya da ertelenmesi durumunda hırçınlaşırlar ve asla
vazgeçmezler.
Fikir ve düşüncelerini mutlaka ifade etme ve kabul görme ihtiyacı içindedirler.
Yönlendirme ya da öğretileri sevmezler. Onlara yöneltilen soruları cevaplamak ya da
hazır bilgileri dinlemek yerine soru sormayı ya da anlatmayı tercih ederler. Özellikle
ebeveynleri ve yakın çevresi tarafından, fikirlerinin dinlenildiğini ve fikirlerine önem
verildiğini hissetmeleri, üstün veya özel yetenekli çocuklar için; duygusal gelişimleri
açısından olduğu kadar, zihinsel gelişimleri açısından da oldukça önemlidir.
Düşüncelerini ifade ederken, aradaki boşlukları fark edip, tamamlama fırsatı da
bulacaklardır. Böylelikle, ihtiyaç duydukları anda onlara; yönlendirme yerine, rehberlik
yapılarak, gelişimlerini, olumlu yönde destekleme fırsatları değerlendirilebilinir.
Hafızalarını çok iyi kullanırlar. Düşünme ve yorumlama yetenekleri yaşıtlarına
göre daha farklıdır.Algılama düzeyleri çok hızlıdır. Bu nedenle tekrarı sevmezler ve
sabırsızdırlar.Önceden öğrendikleri bilgileri, yeni durumlara çok iyi transfer ederler.
Olaylar arasında, kendilerine özgü olarak kimi zaman gerçeğe yakın, kimi zaman ise
olağanüstü kodlamalar ve bağlantılar kurarlar.
Resim ve müziğe karşı ilgileri yüksektir.Bu alanlardan birinde ya da ikisinde de
özel yeteneğe sahip olabilirler. Yaptıkları resimlerinde, renkleri kullanma tarzları ve
yaratıcı güçlerini ortaya koyma biçimleri oldukça farklı ve ilgi çekicidir. Ritm duyguları
gelişmiştir. Yeni duydukları bir müzik parçasını inanılmaz bir hızda kavrayıp, aynı şekilde
ifade edebilirler.
Yaratıcı yetenekleri, hayal güçleri başkalarının ilgisini çekecek oranda yüksektir.
Bu güçlerini her zaman ortaya koyarlar. Kimi zaman, orijinal ve etkileyici fikirler üretip,
olağanüstü yorumlarda bulunarak, yaratıcı düşünce yetilerini sergilerler, kimi zaman da
yaptıkları sanat çalışmaları (artık materyallerle yeni bir ürün oluşturma vb.) ve resimlerde
çıkış noktaları ve bunları ifade etme biçimleri ile yaratıcı yeteneklerini ortaya koyarlar.
Duygusal anlamda yüksek duyarlılık gösterirler. Başkalarının duygu ve
düşüncelerine önem verirler. İletişime girdikleri kişilerin duygu ve düşüncelerini anında
algılama ve yorumlama yeteneğine sahiptirler.Sanıldığının aksine, kibirli ve ulaşılmaz
davranışlar sergilemezler. Paylaşıma her zaman açık ve yardımseverdirler. Hatta arkadaş
grubu içerisinde, yardıma ihtiyacı olan arkadaşlarına, talep gözetmeksizin yardıma
hazırdırlar. Duygusal anlamda yüksek duyarlılığa sahip olmanın olumsuz bir getirisi
olarak, kendilerinde var olan yetenekleri sergilemekten sıkıntı duyabilirler.
Yukarıda verilen bilgiler ışığında; Üstün veya özel yetenekli çocuklara karşı
yaklaşımda
geliştirmek
Üstün veya özel yetenekliliğin de
çocukları iyi tanımalı ve asla onlara üstün veya özel yetenekli oldukları için değerli
oldukları, gibi yanlış bir tutumla yaklaşılmamalıdır. Hatta “üstün” ifadesi, kendilerinin
diğerlerinden farklı olduğunu hissettireceği ve olumsuzluk hissine kapılacakları göz
önünde bulundurularak, onlara karşı kullanılmamalıdır.
Her şeyden önce bir birey oldukları ve birey olmanın getirisi olarak, farklılıkların
olabileceği hissi verilmelidir. Başarılı oldukları ya da olacakları için değil, bir birey
olarak, her halükarda, onlara değer verildiği, tam anlamıyla hissettirilmelidir.
